Karar Ver

Bakışlar buluşur, vicdanlar çatışır.

Karar vermek! Hayatın en zorlu ve karmaşık yapbozlarından biri. Hele ki mesele etik bir karar almaksa aman aman pu pu… Yani sadece "kahve mi, çay mı?" diye düşünmek yerine, "bu durumda doğru olan ne, yanlış olan ne?" gibi derin felsefi sorularla boğuşmak zorunda kalıyorsak vay halimize. Neyseki filozoflar, bu karmaşık süreci basitleştirmek için oturup düşünmüşler ve etik karar alma süreçlerini 7 maddeye indirmişler. Bu liste, özellikle sağlık, hukuk ve sosyal bilimler alanlarında yaygın olarak kullanılır, geçtik. 

Bu 7 maddeyi sadeleştirince doğruluk mu, yoksa daha zararsız bir yalan mı? gibi karmaşık kararlar daha yönetilebilir hale geliyor:

1. Problemi tanımla: İlk adım, durumun tam olarak ne olduğunu belirlemektir. Bu, belki de "yalancı mıyım yoksa sadece gerçeği mi esnetiyorum?" gibi temel sorularla başlar.

 2. Bilgi topla: Tıpkı bir dedektif gibi, durumun perde arkasını öğren. Örneğin, sevgilin neden sinirlenmiş veya patron ne demiş? Bu tür durumlarda objektif bilgiye ulaşmak çok önemlidir.

 3. Değerleri keşfet: Hangi değer öncelikli? Dürüstlük mü, yoksa huzurun bozulmaması mı? Bu aşamada, çoğu zaman iki farklı düşünce çatışır ve hangi değerin daha önemli olduğuna karar vermen gerekir.

 4. Alternatifleri kıyasla: "Mavi hapı alırsam ne olur? Kırmızı hapı seçersem ne olur?" diye seçenekleri artı ve eksileriyle değerlendir. Unutmadan, sadece "patron dediği için" bir şeyi yapmak en kötü çözümlerden biridir.

 5. Kararını gerekçelendir: Aldığın kararın arkasında nedenler olmalıdır. "Çünkü öyle hissettim" veya "Çünkü herkes böyle yapıyor" gibi bahaneler hiç ama hiç geçerli değildir. Hem kendini hem de çevreni rahatlatacak somut ve ciddi gerekçeler sunmak şart.

Bazen bu süreç daha karmaşık hale gelse de, tempoya uyum için bu süreç beş adımda da etkili. Sonuçta kim bu kadar çok adımla uğraşacak?

Şimdi, "İyi hoş da ben sürekli böyle felsefe yapamam, hemen yaşamalıyım!" dersen de haklısın. Ancak bu 5 adım, biraz pratik akıl, biraz mantık ve biraz da "Eyvah, şimdi n’apcam?" diye içtenlikle kendini sorgulamanın bir yol haritasıdır.

Özetle, etik karar vermek, (sadece "doğru mu, yanlış mı?" sorusuna bilimsel veya ahlaki bir cevap vermek değil, aynı zamanda insan ilişkilerinin karmaşasında yolumuzu bulmamızı sağlayan) bir pusuladır. İlla zaman zaman yönler kaybolsa da, sonunda önemli olan, ders almak ve vicdan rahatlığı olmalı. 

Son olarak insan ilişkileri, ancak biraz espri, biraz strateji ve bolca samimiyetle daha katlanılır hale gelecektir.