Toplum Saati

Bireyin İçsel Düzeniyle Kurulan Kolektif Ritim Üzerine

(Ve Arada Bozulmuş Çalar Saatler Üzerine Birkaç Sitem)

Toplum, yalnızca bir arada yaşama biçimi değil, aynı zamanda ortak bir zaman ve düzenin kurulmasıdır. Bu düzen, dışsal kurallarla değil, bireylerin içsel mekanizmalarıyla işler. “Toplum Saati”, birey-toplum ilişkisini hem zamansal hem yapısal düzlemde anlamak için önerilen bir düşünsel çerçevedir: Saatin görünen yüzü toplumun kanun ve normlarını, iç mekanizması ise bireyin vicdanı, tutarlılığı ve duygusal dengesini temsil eder. Tabii unutulmamalıdır ki, bazen bu saatin alarmı sadece uyandırmakla kalmaz; uyarır ve toplumsal düzenin dışına çıkmaya iter.

Kadran: Toplumun Görünür Yüzü

("Saat kaç?" sorusuna herkesin farklı cevap verdiği yer)

Toplumun yüzeyinde işleyen düzen, kanunlarla, iletişim kurallarıyla ve etik normlarla tanımlanır. Bu kadran, herkesin baktığında aynı zamanı gördüğü ortak bir referans noktasıdır. Ne var ki bazı bireyler bu kadranı bir "süs" zannedip ona göre yaşar; saat çalışsa da herkese aynı zamanı göstermez. "Kanun dışı fakat duygusalım" mottosuyla hareket edenler, toplumsal ritmi TikTok trendlerine göre ayarlamaya çalışır. Oysa uyum, bir filtre değil, içsel bir ayardır.

Mekanizma: Bireyin İçsel Saatçiliği

(Vicdanla kurulan, bazen ego tarafından sabote edilen sistem)

Her birey, kendi içsel saatini kurmakla yükümlüdür. Bu saat, vicdanla ayarlanır, tutarlılıkla işler, rasyonaliteyle dengelenir. Duygusal aşırılıkların yıkıcılığa yol açanları -öfke, nefret, taşkınlık gibi- bu mekanizmayı bozar. Bazı bireyler bu duyguları “özgünlük” sanar; oysa bu, saat yerine el bombası taşımaktır. Bastırmak değil, dönüştürmek gerekir. Çünkü bireyin içsel düzensizliği, toplumun ritmini şaşırtır. Ve unutmayalım: “Ben böyleyim” cümlesi, bozuk saatlerin en sevdiği savunmadır.

Aşırılıklar: Arızalı Dişliler

(Toplum saatini geri alan, ileri saran ve sürekli kurcalayanlar)

Toplumda yıkıcı duygulara yer yoktur. İletişim kurallarını çiğneyen, kanunlara karşı gelen, etik değerleri hiçe sayan bireyler, saat mekanizmasındaki arızalı dişliler gibidir. Bu tür davranışlar, yalnızca bireyin değil, kolektifin de ritmini bozar. Uyum, burada pasif bir kabulleniş değil, aktif bir içsel sorumluluktur. Fakat bazıları için uyum, “sisteme entegre olma” değil, “sistemi manipüle etme” anlamına gelir. Toplumun saatiyle oynayanlar ise genellikle kendi saatlerini hiç kurmamış olanlardır.

Sanat ve Yenilik: Farklı Düşünen Dişliler

(Saatin içindeki gizli yaylar: görünmez fakat vazgeçilmez)

Toplumsal düzenin içinde farklı düşünen bireyler, yeni fikirler ve estetik biçimler üretir. Sanat ve yenilik, çoğu zaman norm dışı düşüncelerden doğar. Ancak bu farklılıklar, toplumun faydasına hizmet ettiğinde, saatin ritmini bozan değil, onu zenginleştiren dişliler haline gelir. Yeter ki “farklılık” adı altında saat yerine kum saati satılmasın. Çünkü bazı “yenilikçiler”, zamanı ölçmek yerine onu tüketmeyi marifet zanneder.

Zamanın Akışı: Dönüşüm ve Yeniden Ayar

(Saatin pili bitince ne yapılır? Değiştirilir mi, çöpe mi atılır?)

Toplum saati sabit değildir. Bireylerin dönüşümüyle yeniden ayarlanır. Yeni değerler, yeni duygusal dengeler, yeni vicdani yönelimler… Bunlar, saatin ritmini değiştirir. Toplum, bireylerin içsel zamanına kulak verdiğinde, sadece düzenli değil, anlamlı bir ritim kurabilir. Fakat anlamlı ritim, Spotify algoritmasıyla da değil, içsel bir etikle kurulur.

Esasında tüm saatlerin zamanı doğru göstermesi de gerekmez, yeter ki her birey kendi içsel mekanizmasını kurarak toplum senfonisinde bir melodiye dönüşsün.